14 болум
Байэл туура кылдымбы же буларга илешиштин кереги жок беле деп утур-утур ойлоп жатты. Эмне максатта аны өздөрүнүн катарына чакырып жатышканын канча ойлонсо да аңдай албай койду. «Эмнеси болсо да үй, машина алып бутка туруп алайын, анан буларда иштебей калам да» деди. Байэл жаштык, акыл калчабагандык кылды. Кичинесинен балдар үйүндө ар кимдин көзүн карап чоңойгон неме өз үйүнүн болушун дайыма самачу. Машина менен келип Аделяны сабагынан алып кеткиси келчү. Бул кыялдарын эртерээк орундаткысы келди. Ал үчүн тигил кишилердин сунушу өтө оңой сезилди.
– Эмне болсо да убакыт көрсөтөр. Андан көрө Аделяга жөнөйүн, сабактан чыгар маалы болуп калыптыр. Машыгууга барбай койдум,- деп сүйлөнө Байэл ордунан туруп чачы-башын түзөп, ак көйнөк, кара шымды кийип үйдөн чыгып кетти.
Аделя окуу жайдан чыгып келе жатып маңдайындагы Байэлди көрүп таң калды. Ал дайыма спорттук кийим менен жүрчү. Ага көзү көнүп калыптыр.
– Кимди көрүп жатам? Кычырап алыптырсыз го. Каякка барасыз?- кыз элеңдеп таң калганын жашырбай.
– Сага келбедимби.
– Ушинтип кийинип алыппы?- кыздын көздөрү жайнап күлмүңдөп турду.
Ушул маалда алардын жанына Крайслер Кроссфайр келип токтоду. Байэл бул Арстын унаасы экенин жазбай тааныды. Аңгыча Арс унаадан түшүп, аларды көздөй келди.
– И-и, сен бул жакта кайдан?- саламдашпай эле Байэлге бир тийди.
– Мен Аделяга келдим,- деди кебелбей. Арстын Аделяга сүйүүсүн билдирип жүргөнүнөн кабары жок эле.
– Жүрчү мындай.
– Аделя, сен тура турчу,- деди Байэл аркасынан ээрчий баскан Аделяга. Кыздын чый-пыйы чыгып жатты.
– Кандайча? Эмнеге келдиң?- Арс кызаңдап алган.
– Сүйгөн кызыма сенден суранып келейинби?- бир тийген Байэлди Арс согуп жиберди. Кыз Байэлдин жанына жетип барып ортого түшүп калды. Байэлди жооп кайтарткан жок.
– Мен Арс байке менен сүйлөшүп алайынчы,- кыз жигиттен суранды. Байэл Аделяны сыйлап Арска колун да, тилин да кайрыбай ары жакка басып кетти.
– Арс байке, эмне болуп жатасыз? Тийбеңиз Байэлге. Дагы бир жолу кайталанса мен сизди такыр кечирбейм.
– Аны эмне коруйсуң? Сен чын эле ошону менен сүйлөшүп жатасыңбы?
– Ооба, эмне болуптур?
– Аделя, мен сени сүйөм! Ал сенин сүйүүңө татыктуу эмес!
– А мен сизди сүйбөйм. Байкемдей көрүп сыйлап жүрсөм эмне кылганыңыз?
– Бул жетимди кайдан таап алгансың? Же сен анын томаяк экенин билбейсиңби?
– Билем! Башынан бери билем!
– Аны эмне кыласың сөлөкөтүнөн башка эч нерсеси жок? Эмне, алдаса ишенип жатасыңбы?
– Мага өзү болсо болду. Эч нерсесинин кереги жок.
– Мени ушул жетимче да көргөн жоксуңбу?
– Сиз менин байкемсиз, ошол бойдон калыңыз.
– Сен баары бир меники болосуң,- Арс кызга сөөмөй кезей.
– Бул болгон нерсе ушул жерде калсын. Атама же апама жетип калбасын. Эркектер мындай нерселерди ташыбайт деп ойлойм,- кыз бурулуп басып кетти.
Арс ызырынган бойдон унаасын чаң ызгытып айдап кетти.
ххх
Кыз-жигит бир топко үнсүз ээрчише басып бара жатышты. Экөө тең өзүн бул болгон окуяга күнөөлүү сезип бара жатышты. Байэл Арс менен Аделянын ортосунда эмне сөз болгонун уккан жок. Болбосо Арсты бырчалап салмак. Аделяга сүйүүсүн билдиргени, жетим деп асылганы канын кайнатмак. Байэл “Аделянын өз байкеси болсо бир жөн, Арс күтүүсүз келип эмнеге атырылды?” деп түшүнбөй жатты. Кыз улам жигиттин сокку жеген бетин карап коюп үнсүз келе жатты. Кыздын минтип узакка унчукпай жүргөнүн Байэл буга чейин көргөн эмес. Ого бетер таң калды.
– Аделя, эмне үндөбөйсүң?- жигит тынчтыкты бузду.
– Маанайы жок го, жинине тийбейин деп сүйлөбөй келе жатам.
– Сенин жаныңда маанайым жок жүрчү белем? Бар эле.
– Бетиңиз эч нерсе болгон жокпу?- бурулуп Байэлдин кызарып, ысып калган бетин кармады кыз.
– Коркпо, чымын конгондой деле болгон жок. Андан көрө ал бизге эмнеге келди?- сурабайын деген, бирок ичи уйгу-туйгу боло берди. Себеби ал буга чейин Арс менен тааныш экенин Аделяга айткан эмес. Керек болсо билмексен болбоду беле.
– Мм,- такалып калды. Кыз ушул суроону уккусу келген эмес. Себеби Арс сүйүүсүн билдирип жатат десе Байэл кандай кабыл алат деп ойлоп, чындыкты же калп айтышты билбей башы катып турган.
– Эмне болду?
– Эч нерсе, андан көрө ал сизди кайдан тааныйт?
– Эме…- Байэл Арс тууралуу шашылып сөз баштап алганын эми түшүндү. Аделя Арс тууралуу айтканда “аның ким?” деп сураганын эстеп кетти. Мындан ары да калп айткысы келген жок.
– Экөөбүз чогуу машыгабыз,- токтоп калды.
– Эмне?
– Ооба, дал сен көргөнү барган залда мен дагы машыгам.
– Эмнеге айткан жоксуз?
– Анда сен менин ата-энем, эч нерсем жок экенин билчү эмессиң. Мен жөнүндө башка бирөөдөн маалымат алышыңды каалаган эмесмин. Мени теңиңе албай коёсуң го деп ойлогом,- Байэл калп айтканы үчүн актанып жатты.
– Ушундай деңизчи.
– Чын айтам. Менде ошондой гана ой болгон. Арс мен жөнүндө билчү. Анын үстүнө ал мага өчөшүп калган.
– Андай болсо ал бир айдан бери сүйүүсүн билдирүү менен убара. Байланышпай койсом үйгө жетип келиптир.
– Эмне, Арспы? Ал сенин байкең эмес беле? Мен сени сыйлап ага эч нерсе деген жокмун. Болбосо бетин түздөп кетирмекмин.
– Ооба, байкем. Ага тийбеңиз,- Аделя Байэл менен Арстын ортосунда чыр чыгышын каалаган жок. Айтканына өкүнүп кетти.
ххх
Маржан каалабаса да конок тосууга даярданып жатты. Маанайы суз экени сырттан караган кишиге даана билинип турду. Күйпөлөктөп ашканада эки келин тамак-аш даярдап жүрөт. Маржан үстүртөн эле көзөмөлдөп турганы болбосо мурдакыдай бир нерсени туурашып, бышыра калган жок. Көп жылдан бери коногун тосушуп жүргөн Айдай да буга таң калды. “Эмне маанайың жок, байке менен урушуп кеткенби?” деп өзүнчө ойлонуп коёт.
Кеч кирип коноктор келе турган учур болуп калды. Конокторду күтүп алайын деп Болот эшик алдында ары-бери басып жүрөт. Алгач Камчы аялы менен кирип келди.
– Жакшы турасызбы? Жакшы болуп калдыңызбы?
– Жакшы болбой анан. Өзүңөр кандайсыңар, келгиле, өткүлө.
– Оо, мына, Баатыр да келип калды.
– Үйгө чогуу кирели анда.
– Ассалом алейкум, Боке, жакшы болуп калдыңбы?
– Алейкум салам, Кудайга шүгүр, келгиле.
Кол алышып баары бири-бири менен учурашып, бака-шака түшүп калышты. Маржан гана даярданып жүргөнүнө шылтоолоп сыртка чыккан жок. Ал конок бөлмөдөн тосуп алды. Өзүн болушунча кыйнап жылмайганга аракет кылып жатты.
ххх
– Канча күн болду тиги телефондун кыймылдабай турганына? Дайындары жок го. Мени унутуп калышса керек. Болбосо ошондон бери мен аткара турган бир иш чыккан жокпу? Эшекти сөз кылсаң кулагы көрүнөт болуп, Байэл айтып оозун жыйганча телефонго чалуу келди. Номер жашырылуу экен. Дароо ким чалып жатканын түшүндү.
– Алло, салам алейкум?
– Алейкум салам. Байэл, сага бир жигит барат. Ошонун айтканын аткарсаң болду. Сенин шыгыңды байкап көрөлү, жигит…
– Түшүндүм, Капар байке, эме…- Байэл дагы бир нерсе дейин деди эле, сөзүнүн аягына чыкпай сүйлөшүү үзүлүп калды. Байэл тышка чыгып отургучта ойлонуп отуруп калды. Узакка отурду. Отургучтун аркы башында отурган киши Байэлдин жанына жылып суроо салды.
– Ыя, балам, эмне болду сага?- жанатан тынчтыкта отурган Байэл үндөн чочуп кетти.
– Салам алейкум,- шашылып салам берип жиберди. Байэл ойлорун карыяга окутуп койгонсуп жаман болуп кетти.
– Байкасам, эртеден бери жылбай ушул жерде отурасың. Ойлуусуң, жашооңдо көйгөйүң барбы?
– Жок, жакшы эле,- деп ордунан туруп жөнөгөндө карыя өзүнчө сүйлөнүп калды эле, кете албай отуруп калды.
– Ээ, балам, маселең болсо минтип жер тиктеп отура бербей аракет кыл. Ойлоно берсең оюң тереңдей берет. Ой – бул жазда сепкен үрөөн сыяктуу. Билбей эле ойду азыктандырып, ага кам көрүп отурабыз. Бир күнү түшүмүн бере турган мезгил келет. Маселе эмнеде билесиңби? Эмнени ойлонуп, эмнени бышырып жүргөнүңдө. Адам баласы биз ойдон аксайт экенбиз. Ар бир адам өз тагдырын өзү жазат деген чын. Муну байкабайбыз, бирок ойлогон ой, сүйлөгөн сөз биз жашап жаткан жашоонун сценарийи.
Абышканын сөзүн Байэлдин телефонуна келген чалуу бузду.
– Байэл, мен Капар байкеден келдим, чыгасыңбы?
– Сырттамын, кайсы машина?
– Мерседес, кара. Аварийка күйүп турат.
– Көрдүм,- жигит жүгүрүп келип унаанын артына отурайын деди эле.
– Салам, кел, мында отур. Экөөбүздүн кыла турган ишибиз көп. Жакындан тааныша берели. Мен Тахир. Кемеге түшкөндүн жаны бир дейт. Эми биз менен бир кемедесиң. Кылт этсең жаның кетет. Өзү курдуу жигит менен саламдашып, жанына отурду. Унаа зуулдаган бойдон жүрүп кетти. Бир топко жигит үндөгөн жок. Байэл эмне деп сүйлөсүн? Ал да унчукпай кете берди. Машина шаардан чыгып кетти.
ххх
Бул конок бөлмөнүн тунжурап тынч турганына бир топ убакыт болуп калган. Сумсайбай жаркырап бөлмө бүгүн көркүнө чыга түшкөндөй. Ичинде отургандар ар кыл темада ой бөлүшүп бака-шака түшүп жаткан чагы. Болот үйдө жатып зеригип калган экен. Маржан гана сөзгө аралашкан жок. Астыртан төрдө Баатырдын сол жагында отурган кызды карап коюп жатты. Көздөрү Баатырга окшош экен. Кызы го деп болжолдоп койду. Конок сааты ортолоп калса да эч ким аны тааныштырган жок.
– Мен сөзгө кирип кетип унуткан турбаймынбы, бул менин кызым Аделя,- Маржан кызын карап жатканын байкап калды Баатыр.
– Оо, өзүңө окшош кызың бар турбайбы. Биздин балдар менен тааныштырып коёлу. Дос, тааныш болушса жаманбы?- Болот Маржанга карап балдарды чакыр дегендей ишарат кылды. Маржан бөлмөдөн чыгып экинчи кабатка көтөрүлүп кетти.
– Барсбек, Наима, атаңар чакырып жатат.
Бири телефондо, бири компьютерде отуруптур. Жактырышкан жок.
– И-и, атамдын ушунусу жакпайт да, конок келсе эле чакыра берет,- уулу сүйлөнүп калды.
– Баскыла, барбай койсоңор уруш угасыңар.
– Уф-ф,- кызы ордунан турду.
– Конок келгенде учурашкыла деп айтып көндүрө албай койдум,- кирип келаткан балдарын карап Болот сүйлөнүп калды.
– Шаардын балдары оңой менен саламдашпайт,- деп Камчы кепке аралашты. Камчы менен Баатырга уулу салам берип, аялдарга саламатсызбы деп барып атасынын жанына туруп калды.
– Уулумдун аты Барсбек, кызым Наима.
– Жакшы, Кудай аманчылыгын берсин балдардын,- деп алкаганы менен, Баатырдын жарасына туз себилди. Ичинен учугун улаар уулу жок экенине жаман боло түштү. Балдар бөлмөлөрүнө чыгып кетишти.
– Жүргүлө, тышка чыгып чылым чегели,- деди Баатыр. Бир нерсе туура эмес болуп калса эле чылымдан чыгармай адаты бар. Эркектер ээрчишип чыгып кетишти. Камчынын жубайы бөлмөдөн чыгып кетери менен атасына жини келип араң отурган Аделя апасына бир тийди.
– Мени таштап эле койбойт белеңер. Такси менен үйгө кете берейинчи, тажап кеттим.
– Кызым, аз калды, чыдай тур, атаңдын маанайын бузба.
– Атам качанга чейин эле ушинте берет? Чоңойбодумбу.
– Ал сени жалгыз калтыргандан коркуп жатпайбы. Биз үчүн дале кичинекейсиң сен.
– Уф-ф…
ххх
Кыз тажаганда дасторкондон туруп тышка чыгып кетти. Эшиктин алдындагы отургучта Байэл менен СМС жазышып отурган. Аңгыча Барсбек келип калды жанына.
– Эмне эшикке чыгып алдыңыз?
– Тажап кеттим отура берип.
– Жүрүңүз, мен сизге биздин үйдөгү музейди көрсөтүп келейин.
– Музей барбы?- кыз таң кала.
– Ооба, атам түзгөн. Барсбек Аделяны ээрчитип жөнөдү. Аделяга текчеде турган сувенир, буюмдар, илинген сүрөттөр аябай жакты. Кайдан келгенин, аталыштары да жазылып турган эле, эринбей аларды окуп чыкты. Музейди кыдырып чыкканча Барсбек менен Аделя жакындан таанышты. Экөөнүн жашы тең болуп чыкты. Барсбектин “сиз” деп кайрылып жатканын шылдыңдап кыз күлүп калды.
ххх
Көз байланып калган маалда Байэлди салып келе жаткан унаа бара турган жерине жетти. Машина чоң дарбазанын алдына келди. Ары жагында эмне бар экени сырттан көрүнчүдөй эмес. Бурулары менен чоң дарбаза шарт ачылып, унаа кирери менен жабылды. Короонун ичи аябай кенен экен. Ортодо чакан үйлөр турат. Жарыктары күйүп, бир жеринде ротвейлер, дагы бир жеринде немис овчаркасы байланыптыр. Машинанын жарыгынан алар даана көрүнүп жатты. Утур-утур үрүп, машинаны көздөй жулунуп коюшат. Үйдүн артынан да тигилер менен жарышып арсылдап үргөн үн чыгып жатты.
– Мына келдик. Багаждагы коробкаларды түшүргүлө,- Тахир чылымын түтөтүп жээкте турду.
– Каякка ташыйын?
– Тиги жигит көрсөтүп берет.
Байэл жигиттин аркасынан ээрчип басты. Коробкалардын баарын жер төлөгө ташыды. Ичинде эмне бар экени ага да табышмак бойдон калды.
– Кеттик.
– Болдубу?
– Башка жакка барабыз.
ххх
– Эже, батирдин бөлмөлөрү сиз интернеттен көргөнүңүздөй. Азыр башка дагы кардарлар чыгып жатат. Алдын ала акча которуп койбосоңуз бирөө ээлеп кетет,- Байэлдин жанындагы жигит бирөө менен кызуу телефон менен сүйлөшүп келе жатты.
– Батир сатып жатасыңбы?- өз үйү болушун эңсеп жүргөн жигит кызыгып сурап жиберди.
– Жакында сен дагы сатып каласың.
– Кандайча? Турак үйлөрдү сатып иштейсиңерби?
– Хм, жок, акча жасайбыз жөн эле,- мыйыгынан жылмайды Тахир.
Байэл башка суроо берген жок. Унчукпай терезени карап бара жатты.
– Эмне ойлонуп калдың? Оңой эле. Сен деле бул ишти аткарсаң болот. Минтип интернетке батирлердин сүрөттөрүн жарыялайбыз. Бааларын арзан кылып коёбуз. Кээ бир батирлер сатыла тургандар, кээ бири жөн эле убактылуу берилет. Буларды арзан баада көрсөтөбүз. Ким эле арзан, сонун үйдө жашагысы келбесин? Кардарлар бат эле чыгат. Алар алдын ала төлөм кылып эсепке которушат. Биз болсо номерди алмаштырып, интернеттеги жарыяны өчүрүп, тигилер которгон эсептерден акчаларды чыгарып алабыз. Болду, иш бүттү дегендей.
– Эмне, бул батирлер чынында жокпу?
– Жок да.
Акча эмнени гана кылдырбайт. Кимди гана кызыктырбайт? Адам баласы акча үчүн баарына даяр болуп кетет эмеспи. Байэл ушинтип иштеп байып кеткенин, өз үйүндө Аделя менен жашап жатканын элестетип жиберди.
– Мунуң сонун го.
– Ананчы, абадан акча таап жатпайсыңбы…
(Уландысы бар)
