12 болум
Аделя атасынын чалуусун албай койду. Чалуу өчөрү менен айдоочусу Айбек байкесинин номерин терди. Тилекке каршы, абонент бош эмес. Аделянын чый-пыйы чыгып улам-улам чала берди. Бул учурда Айбекке Баатыр чалып жаткан эле. Атасынан биринчи Айбекке чалып үйгө бара элек экенин айтканга аракет кылганы менен, жетишпей калды.
– Айбек, каяктасың?
– Салам алейкум, келдиңизби?
– Каяктасың дейм?
– Үйдө,- деди Айбек беймарал. Ал Аделянын үйгө бара элегинен кабары жок болчу.
– Кандайча үйдө?!- Баатыр болгон үнү менен бакырып жиберди.
– Эме…- Айбек андан ары сүйлөй албай калды.
– Иттин гана баласы, мен сага эмне дедим эле? Бир көзүң Аделяда болсун дегем! Аделя жок, чалсам албай жатат, эгер бир нерсе болсо…
Атасы Айбекти кууруп жатканын Аделя дароо түшүндү. Атасына чалып жиберди:
– Кызым, каякта жүрөсүң?
– Кыздар менен.
– Кеч болбодубу, эмнеге Айбек жаныңда жок? Кайсы жердесиң, барып алып кетем.
– Жок, өзүм барам,- Аделя телефонду өчүрүп салды.
– Эмне дейт атаң? Эрте эле үйүңө жеткирбей,- деди Байэл өзүн күнөөлүү сезе.
– Баягы эле да. “Эмне үйдө жоксуң, кайдасың?” Маанайыңызды түшүрбөй эле коюңуз.
Экөө жалдап келген машинага отуруп, шаарды көздөй жөнөштү. Жанатан эле кыялданып жылдыздарды карап жаткан кыз-жигиттин заматта үрөйү учуп, унаада үн-сөзсүз бара жатышты. Бир кезде тынчтыкты Аделя бузду.
– Сиз мени үйгө чейин жеткирбей эле түшүп калыңыз. Жакшысы, атам сизди көрбөй эле койсун. Таарынбаңыз.
– Ушуга да таарынчу беле? Андан көрө атаң сени урушпаса экен,- бетинен акырын өөп коштошуп, унаадан түшүп кетти Байэл. Машина үй жакка бурулганда Аделя эшиктин алдында турган атасынын караанын көрдү. “Тим эле мен жоголуп кеткенден бетер ары-бери басып тынчсызданып алганын” сүйлөнүп унаадан түштү.
– Кызым, каякта жүрөсүң? Апаң да жок.
– Кыздар менен жүрөм дебедимби.
– Күндүз жолукпайсыңбы…
– Чоңойбодумбу, дайыма кайтарууда жүрө беремби? Качан эркин адам болом?
– Түнгө чейин жүрбө да, заман минтип турганда.
– Заман сонун эле турат. Сиз эле ушинте бересиз. Баары эле ээн-эркин жүрбөйбү. Мен эле капастагы чымчыктай болуп. Качан болсо кадамымды санап турасыңар. Ашыкча 10 мүнөт бастым дегиче ызы-чуу,- Аделя минтип атасы менен айтышчу эмес. Кечке кайтарууда жүргөнүнөн чындап тажаган көрүнөт. Кызынын айтып жаткан сөздөрүнөн да чочулап кетти. Капас, кайтаруу дегендер эми кайдан чыкты? Бирөө муну мага тукуруп жатабы деп ойлоп жиберди. Баатыр кызынын бир нерсеге кириптер болуп калышынан коркот. Көп жылдан бери бизнесте жүрөт. Анын үстүнө көп акча ойноп турган жерде күтүлбөгөн ар кандай окуялар болуп кетери күмөнсүз. Ак көз, кара көз деген бар. Кызы курал болуп калышынан коркот. Ошон үчүн дайыма кайда жүргөнүнөн Айбек кабардар болуп турушу керек. Бул ирет ал өз ишин жакшы аткарбай жатканын билди.
– Макул, кызым, сарсанаа болуп жатпаймынбы. Көзгө басар жалгызыбыз сен болсоң… Айбекти кетирбе да кеч келе турган болсоң,- жайлана түштү.
– Анын да үй-бүлөсү бар. Менин жанымда жүрө бермек беле? Мен чоңойдум. Унааны өзүм айдасам болот. Сизди тим койсо мени сандыкка салып койгуңуз келет,- Аделя коркуткан бойдон экинчи кабатка чыгып кетти. Бөлмөсүнө кирип телефонун карады, Байэлден чалуу келиптир. “И-и, сарсанаа болгонунан” деп өзүнчө эркелетип алды. Заматта ачуусун унута түштү. Баары жакшы экенин билдирип ага кат жазып койду.
ххх
Адаттагыдай залда балдар кызуу машыгып жатышкан. Ар ким өз иши менен алек. 3-4 бала ММА боюнча беттешке чыгат. Алмаз Байэлди чакырды.
– Машыгууларды үзгүлтүккө учуратпа. Мен баягы айткан уюмдун жетекчиси менен сүйлөштүм. “Уюштуруучуларга дайындап коём” деди.
– Беттешке чыгамбы ошондо?
– Буюрса.
– Машыгууну күчөтөйүн. Салмакты дагы тууралаш керек.
– Жеңил салмакта эле чыгасың. Салмак кууштун деле кереги жок.
– Сен талкалайсың, досум,- деп жанында машыгып жаткан көк көз, кең далылуу жигит кепке аралашты. Ринг жакта жүргөн Арс агайы менен Байэлди жекире карап, жанындагысына:
– Агай эмне эле болуп жүрөт? Арабадай эле тигинисин сүйрөгөнүн койбос болду,- жактырбагандай сүйлөдү.
– Байэл жакшы беттешип жатпайбы.
– Хм,- сен да алар мененсиңби дегенсип арткы каалганы көздөй жөнөдү.
– Арс, келчи бери,- Алмаз чакырып калды.
– И-и, агай?
– Бул беттешке Байэл чыкканы жатат. Сен буга эмес, Чымкентке даярданбайсыңбы?
– Буга деле чыга берем.
– Байэл Бишкектеги эле беттешке чыгып көрсүн. Сенин тажрыйбаң бар. Чымкентте өзүңдү жакшы көрсөт. Анын үстүнө экөө удаа эле болуп калат. Андан көрө Алматыда сбор болот, сен ошол жактан машыгууну күчөт. Менеджерлер менен сүйлөшкөм.
Арс агайынын кебине муюп унчукпай калды. Мени деле ойлоп жүрүптүр деп ичинен кымыңдай түштү. Жеңилип калгандан бери Байэлди жаман көргөнүн койбоду.
– Агай, мен бүгүн стоматологго барбасам болбойт, кечки машыгууга келем,- Байэлдин түндөн бери тиши ооруп жаткан. Ал жолдо баратканда балдар үйү эсине түштү. Сабалап учкан жылдар да өткөндү унуттура албайт эмеспи. Зейнепти эстеди. Ал оору менен көп алышты. Оорусу болбогондо, балким, Байэлди балдар үйүндө өстүрмөк эмес. Ден соолугу менен алпурушуп жүрүп, баланын жүгүн моюнуна алуудан чочулап балдар үйүндө өстүрбөдүбү. Бир жолу Зейнеп ооруп ооруканада жатканда Байэлдин тиши катуу ооруду. Ана басылат, мына басылат деп оорубай калышын күтөт. Адатта кичине ооруп басылып калчу тиши бул ирет басыла турган түрү жок. Байэл эки-үч курдай мугалимине, жетекчиге тишинин ооруп жатканын айтканы менен, эч ким ага көңүл бурбай койгон. Тиши түнү катуу оорутуп, байкуш жигит көз ирмебей таң атырат. Төртүнчү күн дегенде жаагы шишип кетти. Зейнеп менен жакын мамиледеги ашпозчу аял ишке чыгып калып, Байэлдин кебетесин көрүп чочуп кеткен. Ошол күнү таанышына алып барып ооруп жаткан тишин жулдуртуп берип баланын сообуна калган. Байэл азыр да ал аялга ыраазы болуп кетти.
ххх
– Айбек, менде иштейм десең милдетиңди так аткар. Аделя кет десе кетип калганың кандай? Мен сага акчаны эмнеге төлөп жатам? Айбек, ук, мен кызымды баарына эле ишенип табыштай бербээримди билесиң. Ишеничимди акта. Мени чалынткысы келгендер кызыма залал келтиришин каалабайм. Кет десе да ким менен эмне кылып жүргөнүнөн кабардар болушуң керек.
– Макул,- Айбек шефинин жанында сөздү көбөйтпөш керек экенин жакшы билет.
– Аделяга бара бер.
Сабактан чыгып келе жаткан кыз унаада күтүп отурган Айбекти көрдү.
– Атам, ай, мунусун качан токтотот?
– Кандай, Аделя?
– Мен жакшы деңизчи, андан көрө атамдан кандай чыктыңыз?
– Угарымды уктум,- күлүп койду Айбек.
– Өзүм үчүн эмес, сиз үчүн корктум. Кетирип салбаса экен деп…
– Андан көрө тиги жигитти билип калса аны жөн койбойт. Сени андай балдарга бербейт го.
– Андай бала дегениңиз кандай? Сонун эле болуп турбайбы…
– Айбек унчуккан жок. Анда бир аз да болсо Байэл тууралуу маалымат бар. Бирок азырынча эч кимге ооз ачууга камынбай эле турат…
Убакыт дегениң бир карасаң жайбаракат өтүп жаткандай элес калтырса, бир карасаң шуулдап кайдадыр шашып жаткандай сезилет. Күнүмдүк тиричилик менен алпурушуп жатып кээде убакыттын кантип өтүп жатканын байкабай калабыз. Болоттун жанында жүрүп жумушунан алыстай түшкөнгө Алматыдан келгенден бери Маржандын колу такыр бошобой жатты. Байэл дайыма оюнда. Болот ден соолугуна байланыштуу үйдө болуп жаткандыктан, мурдагыдай уулун издөөгө мүмкүн болбой жатты. Бөлмөсүндө кагаздар менен алек болуп отурган Маржандын телефонуна чалуу келди. Караса Батма экен. Таң кала телефонду көтөрдү.
– Жакшысыңбы, балам?
– Саламатсызбы, эже?
– Ы-я, балам, Ошко чейин атайын барып жолукпай кеткениң эмнең? Бул жашымда мени эч ким мынчалык издебейт эле. Мени эмнеге издеп жүргөнүңдү дароо эле билдим. Зейнептин чоо-жайын билейин дедиңби?
– Жолугат элем сизге, шашылыш кетишим керек болуп калды.
– Өсөрүм калган жок, балам. Бишкектемин. Мага келип кет, билгенимди айтып берейин.
– Кайсы жактасыз?
– Кайда болот элем, балам? Республикалык ооруканадамын.
– Эртең барам, сөзсүз.
Маржан кемпир менен коштошору менен бөлмөгө Болот баш бакты.
– Ким экен? Мындай кеч чалганына караганда зарыл жумушу бар го…- Болот бир нерседен шектенгендей күтүүсүз суроо берди. Буга чейин Маржан телефондо ким менен сүйлөшүп жатканы менен иши болчу эмес.
– Мага бир бейтап көрүнүп жүрчү, ооруканага жатып калыптыр. “Врачтарга сүйлөшүп берчи” деп чалыптыр. Улуу эле эже,- деди актангандай. Маржан уурулугун карматкансып калп айтканына ыңгайсызданып кетти. Чындыкты айтсам эмне болмок, кандай кабыл алат деген ойдун курчоосунда калды.
ххх
Керебетте жаткан арык, кичинекей, көзү киртийген кемпирдин жанында тамчылатма дарынын бүтүшүн күтүп үн-сөзсүз Маржан отурду. Кудай жалгап палатада Батма жалгыз экен. Сүйлөшкөнгө эч ким жолтоо болбойт. Кемпир ийнесин алып бүткөнү менен, дароо кеп баштаган жок. Баштыктарды ачып бир нерсе издеп жатты. Андан озунуп кеп баштоого Маржан даабай турду. Эмне деп баштайт, уялбай кантип сурайт?
– И-и, балам, убара болбой буларды жөн эле койбойт белең,- кемпир Маржан алып келген тамак-аштарды көрүп.
– Убара эмес, эже.
– Мынакей, бул Зейнеп менен Байэлдин сүрөтү,- Маржанга сунду. Кемпирдин жанатан бушайман болуп издеп жатканы, көрсө, ушул сүрөт тура. Кыязы, Байэл 5-6 жашта көрүнөт. Маржан сүрөттү көпкө тиктеди. Төрөлгөндө Баатырга окшоштурбады беле. Көздөрү бакырайып атасынын көчүрмөсү болуптур. Өзүнөн-өзү ыйлап жиберди. Ичи туз куйгандай ачышып кетти.
– Кой, ыйлаба. Атыңды да сурабаптырмын. Сени көп күттүк, дайыма менден сурап турчу. “Таштап кеткен жерине издеп келет, сен көз-кулак бол. Келсе мага ээрчитип кел” дечү. Тилекке каршы, сен бир да жолу келбедиң.
– Оюмдан чыккан жок, жүрөгүмдү өйүп турду. Бирок турмуш шартка байланыштуу…
– Эми, кызым, өткөндү козгобойлу. Кебетеңе караганда, жакшы адам көрүнөсүң. Сен деле баланы аргасыздыктан таштасаң керек. Кайсы эне жыргаганынан баласын таштасын? Зейнеп экөөбүз өмүр бою курдаш-сырдаш болдук. Көп сүйлөбөгөн, бир мүнөз жан эле. Жайнаган баладан бир гана сенин балаңа мээрим төктү. Ооруп калбаганда, ал уулуңду балдар үйүндө калтырмак эмес. Жашырганда эмне, башында ал сенден баланы кызганды. Биздин директорго сүйлөшүп балага өзүнүн фамилиясын берген. Издеп келип мени беймааза кылбасын деп орун да которгон. Баланы көптөгөн машакат менен өзүнө алган. Кийин башка жумушта иштейм, баланы багам деп жүрүп ооруп калды. Ден соолугуна байланыштуу Байэлди кайрадан балдар үйүнө жайгаштырды. Өзү да ошол жакта иштеп калды. Жалгыз бой, үй-жайы жок аял эмне кылсын? Оору менен алышып жүрүп өтүп кетти.
– Фамилиясын берген дедиңиз, ким эле?
– Байэл Сапаров болгон.
– Сапаров,- Маржандын көзү караңгылап, кулагы чуулдап кетти. Алмаз алып келген ооруканадагы бала эсине түштү.
ххх
Аделя сабактан чыккандан кийин Байэл менен жолукту.
– Бир жерге кирип тамактанып албайлыбы?
– Мен да ачкамын. Сабакта араң отурдум. Жүрүңүз, бул жакта бир кафе бар. Тамактары сонун, андай тамакты буга чейин эч жерден жеген эмессиз,- кыз тамашалады жигитти.
– Макул, болуптур. Сени тамшандырган тамактарды жебесе болбойт го,- экөө ээрчише басып чакан жайга кирип келишти.
– Ой, Аделя, кандайсың?
– Жакшы, өзүңөр кандайсыңар?
– Жүрөбүз, баягыдай эле. Барсыңбы деги? Бийге эмнеге келбей калдың?
– Бийлегим келбей калды.
– Макул, биз шашып жаттык эле. Баса, тиги жигитиң атаңа окшош экен. Атаңа окшошун издегенсиң го, ээ?- кыздар шарактап күлүп сыртка чыгып кетишти. Аделя байкабаптыр ушуга чейин. Чын эле Байэлди атасына окшоштурду. Улам караган сайын атасын көргөндөй боло берди. Шайыр жүргөн Аделя дымып отуруп калды.
– Кызык, ушундай да окшоштук болобу?- кыз оюн сыртка чыгарып алды.
– Эмне дедиң, кимге окшош?
– Атама окшош экенсиз.
– Койчу?
– Чын айтам. Андан көрө тамак ичели. Бир аздан кийин Алмаз агайга бармакмын деп баштайсыз.
– Ой, муну кара.
Аделя Байэл менен коштошуп, үйгө жөнөдү.
– Ы-я, Аделя, Баатыр байке тиги жигитти билсе…
– И-и, Айбек байке, баштабаңызчы.
Унаада телефонун карап келе жаткан кыздын жини жүзүнө чыкты. Өзү ак жуумал болгонго кызарып кеткени күзгүдөн дароо көрүндү Айбекке.
– Аделя, эмне болду? Мага ушунча жиндендиңби?
Аделя унчукпады. Арс байкесинен келген катты окуп жини келип жаткан. Ушунча жылдан бери байкелеп, тууганындай көргөн Арстандан мындай сүйүү катын күткөн эмес.
ххх
Беттеш белгиленген күн билинбей эле келип калды. Байэл бул беттешке чыгат-чыкпайт деп эки анжы болуп турган. «Жаңы чыгып келаткан мушкерлер жакшы беттеш көрсөтө алышпайт» дешип көп көңүл бурушпайт. “Балаңыз даяр турсун, бирок чыгар-чыкпасын так айта албайбыз. Балким, бирөөнүн ордун алмаштырып калышы мүмкүн” деп коюшкан Алмазга.
– Алигиче чыгарымды так айтышпаса, болбой калды го.
– Байэл, баары ушинтип башталат. Сабыр кылыш керек. Мында болбосо кийинкиде чыгасың.
– Агай, сизге чалып жатат,- залдагы балдардын бири Алмазга телефонун алып келди.
– Уюмдан чалышыптыр. Беттешке чыгасың, бир өзбек мушкери жаракат алып калыптыр. Баары болот дедим беле. Эми жеңилсең деле эч нерсе болбойт. Тажрыйба топтойсуң,- деп таң калтырды Алмаз. Асандын акчасы коюлган беттеште “жең эле, жең” деп турчу эмес беле?
ххх
Турнир ортолоп калганда аты-жөндөрү аталып Байэлдин жубу октагонго чакырылды. Аты-аталган мушкерлердин бирөөсү жаңы чыгып жатканын уккан эл алдын ала беттеш кызыксыз болот деп өздөрүн даярдап алышты. Элдин көбү, залдын чоңдугу Байэлди мурдагыдай толкундаткан жок. Атаандашына үстөмдүк кылуу менен өзүнө ишенимдүү беттеш жүргүзүп жатты. Эрөөл кызуусуна кирди. Айбаты, ачуусу жүзүнө чыга октагондо атаандашына таамай соккуларды узатып жаткан жигит заматта залдагы көрүүчүлөрдүн кызыгуусун арттырды. Ал жөнүндө эч кандай маалымат белгилүү эмес эле. Кепканы баса кийип отурган алдыдагы экөө да кайырмакты дал ушул октагондогу жигитке таштады.
– Бул жигит мага жагып турат.
– Мага дагы. Жаңы чыгып жаткан немеде кайдан мындай айбат?
– Ким экенин изилдеп чыкчы.
– Макул. Русландын балдарына айтсам бат эле маалымат колго тиет.
– Башкалар илип кетпесин, тезирээк колго ал…
(Уландысы бар)
