Билет төлөнгөн
Платформадагы кичинекей бала
Эркек темир жол вокзалынын перронуна чыгып, чарчап оор чемоданды тротуарга түшүрдү. Курткасынын ички чөнтөгүнөн билет алып чыгып, кол саатына көз чаптырып, жеңилдеп үшкүрүнүп, ары-бери карап, бекер дүкөн издей баштады. Беш метрдей оң жагында оюлган отургучту көрдү. Дээрлик бош, анткени анын четинде сакалчан карыя отурган. Алаканын таягынын башына таянып, алысты ойлуу карады. Чемоданды алып, киши бир нече кадам шилтеп, отургучка отурду.
«Фууух, жетиштим, Кудайга шүгүр», — деди ал киши эч кимге караганда.
– Анан эмне үчүн мынчалык шашылды? – сакалчан абышка бүт денеси менен кишиге бурулуп, аны курч көз караш менен оңдоду.
— Эмнеге деп жатасың? – деп таң калды киши, – кантсе да билет төлөнүптүр! «Антпесем, уят болмок.
— Ой, ооба, — деп түшүндү абышка, — сенин билетиң чындап эле төлөнгөн, эмнегедир мен дароо ойлогон жокмун… Жолуңуз канчалык алыс?
— Алыс, мен жумушка кетип жатам.
Чоң ата бир нерсени ойлоп, башын жерге салды. Бирок андан кийин ал кишиге кайрылды.
– Эмнеге сени узатууга эч ким келген жок?
— Аткарылган. Кечээ, — деп күлүп жиберди адам, тамагын тырмалоо мүнөздүү ишаратын туурап. — Алыска барасыңбы?
«Мен эч жакка барбайм, — деди чал ойлуу жооп берип жатып, — жолугамын.
-Досубу же тууганбы?
— Андай эмес. Досу да, тууганы да жок, жөн эле жүргүнчү, — деп чал жооп берүүдөн качты. — Мен вокзалдарга барганды жакшы көрөм. Бул жерде өзгөчө атмосфера бар. Ал графиктен мурда келди.
-Сиз олуттуусузбу?! – деп таң калып сурады киши. — Мисалы, мен базарлардан, вокзалдардан жана башка эл көп жерлерден абдан чарчайм. Андай жерлерде жүргөндүктөн, менден кимдир бирөө энергияны чыгарып жибергендей чарчадым.
«Ар кимиси өзүнүкүн», — деди карыя. — Ошентсе да вокзалдын ызы-чуусунан өзгөчө бир кызык, өзгөчө нерсе бар. Мен элди көргөндү жакшы көрөм… Эреже боюнча кошокчулар кетип бара жатканды кучактап, жылмайып, сатып алган пирогдорун дал ушул жерде, аянтчада сумкасына салып жатышат. Андан кийин, адам унаанын коридоруна чыгып, колу менен коштошуу үчүн терезеге шашыла жакындайт. Бул салттын негиздөөчүсү ким экени белгисиз, бирок кеткендердин дээрлик бардыгы аны дайыма сакташат. Адегенде аза күтүүчүлөргө алаканын булгалап, анан кетүүнү суранып ишарат кылат. Ал эми аза күтүүчүлөр кетүүгө шашылбайт. Алар туруп, аны карап турушат. Ал алар үчүн чоочун эмес. Поезд ишке киргенден кийин да, алар колдорун булгалап, аны бир мүнөткө тез ээрчишет. Жана платформа аяктагандан кийин.
— Кандай кызыктуу айтасың, — деди ал киши кызыгуу менен. Чал бир аз ойлонуп туруп, анан сөзүн улады.
— Адам өз ордуна отурукташа баштайт. Тагдыр анын арабасына кандай саякатчыларды ыргытканы азырынча белгисиз. Жүргүнчүлөрдүн арасында боор ооруп, аны да жактырган бир-эки адам болсо, ал бактылуу болот. Ал жолдо алар менен баарлашып, жаңылыктарды талкуулап, керектөөлөрдү бөлүшөт. Байланыш кызыксыз болуп калганда, ал терезенин жанынан өтүп бараткан жашоону карап, текчеде жатып же отурганды артык көрөт. Бул кесип тажаганда, ал кайра аларга барып сүйлөшүп, артыкчылыктуу бир нече оюндарды ойнойт. Бирок, тилекке каршы, мындай саякатчылар менен каттамдын акыркы чекитине жетүү өтө сейрек кездешет.
«Сиздин ой жүгүртүүңүз кызыктуу,» деди ал киши дагы. Чал рельстен көзүн албай, горизонттон ары өтүп, сөзүн улады.
— Ооба, унаада отурган адам аны кыжырданта турган саяпкерлерге сөзсүз жолугат дегенди унутуп калдым. Ал эми мындай кошуналар, эреже катары, көпчүлүктү түзөт. Бирок, адам мындай жүргүнчүлөргө да жагымдуу болбойт. Бирок ал да, алар да бири-биринин катышуусуна чыдаш керек. Кантсе да бул жашоо. А сен эч жакка кетпейсиң. Жүздөр, байланыш, карталар, закускалар, түтүн тыныгуулары, терезе, текче…
— Кандай туура айтасыз! — деди ал киши. Ал эми чоң атасы угуучусуна көңүл бурбай, андан ары айтып берди.
— Маал-маалы менен тагдыр адамга белек тартуулайт — токтойт. Алар кыска болот. Бирок адам машинадан түшкөндө, таза абаны жутканда, катып калган булчуңдарын сунганда канчалаган эмоцияларды башынан өткөрөт. Ал чоочундарды карап калат. Жана бул көз ирмемдерде ага бул чыныгы жашоодой сезилет. Дүйнө мындан ары поезддин терезесиндегидей бүдөмүк болбой, жарык жана карама-каршы болуп калат. Бирок андан кийин ал поезддин жөнөп кеткенин кабарлаган бипти угат. Ал каалабастан машинеге секирип, кайра тажатма жүргүнчүлөрдүн катышуусуна чыдай берүүгө аргасыз болот. Анан ал текчеге чыгып, акырын платформаны карайт. Ал жерде, терезенин артында адамдар толук кандуу өмүр сүрүшөт, алар вагон дубалдары түрүндө эч кандай чектөөлөр жок, ошондуктан алар каалаганын кыла алышат. Жадакалса алардан бир аз кызганат, жакында өзү да ошондой жашай алат деп үмүттөнөт.
«Кандай так байкоолор» деди ал киши. Ал эми чал сүйлөдү, сүйлөдү, сүйлөдү.
— Кээде адам дароо машинеден секирип, калуу каалоосун зыярат кылат кайнап, түскө жана жашоонун маанисине толгон. Бирок ал секирбейт. Анткени, сен кыла албайсың! Кантсе да билеттин акысы төлөнгөн! Ал машинеде кала берет жана пейзаждар сүзүп баратканда, терезенин булуттуу айнегин карап кете берет. Анан жакшынакай саякатчылар кете баштаган учурлар болот. Кезекте. Алар атайылап шайыр, бирок көздөрүндө жашырылган кайгы менен, анын ийнинен таптап, түбөлүк коштошот. Жана анын кекиртегине чыккынчы кесек тоголонуп чыгат. Ошондо ал жалгыз калат. Ал башка жүргүнчүлөр менен достошууга аракет кылат, бирок алар кеткендерден таптакыр башкача экенин түшүнөт. Алар антип сүйлөшүшпөйт, антип ойлошпойт, атүгүл андан да жаман ойношот. Эркек кайрадан ээгин муштумуна таянып, терезенин сыртындагы ылайлуу мейкиндикти карай баштайт.
«Ооба, адатта ушундай болот», — деп башын ийкеп макул болду. Бирок карыя токтогон жок.
– Ал эми мындай учурда адам өз ара байланыштын жоктугун, жанында жакын адамдарынын, аны башкаларга караганда жакшы түшүнгөндөрдүн жоктугун катуу сезет. Мындай жашоодон тажаганын даана сезет. Сиз ар дайым жолдорду, токойлорду, айрыларды, талааларды жана дарыяларды калтырып, бир жакка шашышыңыз керек. Жүзүнчү жолу ал кыска поезд токтогондо барган аянтчаларына акыл-эси менен кайтып келет. Шаарлар ызы-чуу болуп, шайыр музыка жаңырган жерде, көздөрү бакыттан балкып турган адамдар жылмайышат. Бирок, тилекке каршы, өтө кеч. Анткени, ал бара турган жерге абдан аз калды. Кийин курамы толугу менен токтогонго чейин жайлай баштайт. Ал эми адам азыр баары анык экени түшүнүктүү болуп калат …. Акыры ал келди. Өзүнүн бир үзүмү машинеде калыптыр, жүрөккө кымбат, кымбат бир нерсе калды деген ойдон арыла албай, буюм-тайымдарын чогултат. Ал бардык нерселер чогултулганбы, текченин артына же үстөлдүн астына эч нерсе түшкөн жокпу, түшүнүүгө аракет кылат. Андан кийин ал аянтчанын эскилиги жеткен полотносун басып чыгат, аны тосуп алгандар күтүп жатышат.
– Ооба, кызыктуу окуяңыз бар, – деди ал киши чемоданынын туткасынан кармап, отургучтан туруп. — Байланыш үчүн рахмат, мен кетишим керек.
Катуу кыйкырыктар дароо угулгандыктан, киши четтеп кеткенге үлгүрбөй калды. Катуу бурулуп, аянтчанын аркы учуна карап, коркунучтуу бир нерсе болгонун түшүндү. Бир жаш жигит тротуарда жатты, анын тегерегине эл чогулду. Адамдар активдүү кол булгалап, бири-биринин сөзүн бөлүп, жүрөктү титирете бир нерсени кыйкырып жатышты.
— Врачка көбүрөөк окшош! Бул жерде тез! Адам жаман! – деп кыйкырып жиберди жаш кыз башкалардан бетер өкүрүп, жигиттин өңү кубарып.
— Акыры! Мен жолугуп жаткан жургунчум келди, — деди чал таякка таянып, скамейкадан оор көтөрүлө баштады.
— Бул ким? Балким, жигитке жардам керекпи? – деп кабатырланып, чалдан бир киши сурады.
«Сен бара бер, бара бер» деп жооп берди чал, айлакерлик менен көзүн кысып. «Мен сенин жардамыңсыз өзүм билем. Болбосо, кудай сактасын, поездиң кеткенге кечигип каласың. Ошондо өкүнөсүң. Кантсе да билеттин акысын төлөп койгонсуз!
Ооба, бирок кантип барам? Ал жерде…
«Уланта бер» деди чал, үнү башкача, катуураак, каршылыкка чыдабай.
Ачууланган адамга карыянын каректери бир саамга кызарып кеткендей көрүндү. Бирок, алар кайра эле кадимкидей болуп, кайра чарчап, кандайдыр бир жол менен «өчтү».
— Жакшы ийгилик. Сапарыңыз жеңил жана кызыктуу болсун. Поезд токтогондо перрондорго барууну унутпаңыз. Кантсе да аялдамалар аз, баары кыска, – деп абышка каалоо-тилектерин айтып, артына бурулуп, таякка таянып, эл менен жерде жаткан жигитти көздөй жай басты.
