Turmush — Тоң районунун Көл-Төр айылы байыркы Улуу жибек жолунда жайгашкан. Айылдын тарыхы тууралуу жергиликтүү тургун Жанарбек Өмүракунов айтып берди.

Ал тарыхый маалыматтарга караганда Көл-Төр айылы 10-12-кылымдарда Улуу жибек жолундагы убактылуу сепилдин милдетин, кербен сарайдын ролун аткарып турганын билдирди.

«Кезинде айылдан 1 чакырым алыста шаар болгон. Кийин 1926-1929-жылдары отурукташа баштаган эл Кара-Көлдүн жээгине жайгашкан. Анткени алар малыбыз саздан оттойт, сууну Кара-Көлдөн ичебиз, көң чаап алабыз дешкен. Алгач тургундар айылдын аталышын ар кандай аташкан. Элдик жыйындарда Корумду, Анги-Сай жана башка аталыштарды сунушташкан.

1929-жылы Көл-Төр айылы болуп түптөлүп, эл отурукташа баштаган. Айыл менен чогуу Анги-Сай башталгыч мектеби түптөлүп, ал жерде ар кыл курактагы 13 бала окуган. Алгачкы мугалимдер Муса Байөмүров, Тазек Досумбаев болгон экен. 1933-жылы «Кызыл-Бирикме» колхозу уюшулуп, аны Мамыт Карымбай уулу жетектеген. Айылдын аталышы Көл-Төр жайлоосу, Көл-Төр көлүнүн атынан улам аталып калганы белгилүү. Көл жайлоодо жайгашып, өзүнчө эле керемет жер.

Аксакалдардын айтымында, айылда 2 уруудан тараган эл жашайт. Биринчиси катаган, экинчиси сарт уруусу. Азыркы күндө айылда 225 түтүн же 1 миңден ашуун адам жашайт», — деди Өмүракунов.

Ал эми айыл аксакалдары Көл-Төр айылы байыркы Улуу Жибек жолундагы шаар болгонун айтышты. Кийинчерээк айылдан карапа идиштер, шаардын калдыктары табылган.

Көл-Төр айылы Ысык-Көлдүн түштүк-батыш тарабында, райондун борборунан (Бөкөнбаев) 30 чакырым алыста, ал эми Балыкчы шаарынан 74 чакырым алыста тоонун боорунда орун алган. Айыл эли мал чарба менен алектенет.