«Апа»
Кичинекей Азамат шашып пушуп окуусунан келип апасы жазаган куурма чайды ичип эшике балдар менен ойногону чыгып кетет. Кугум киргенче балалыктын балын татып оюнга тойбой эшикте ойноп журо берет. Апасы уйунун дарбазасынан башын чыгарып баласын чакырат; — Азамат балам, кел кир уйго болду, тамак дагы даяр болуп калды атан жумушунан келе жатыптыр.. — макул апа атам бугун мага велосипед алып келет ээ?.. — ооба балам кире гой уйго ( деп апасы башынан сылап Азаматты уйго алып кирет).Ангыча унаанын жарыгы тушуп Азаматтын атасы Адилет дагы келет жумушунан.Уйго кирип келгенде жаркылдаган аялы менен момпойгон кичинекей баласы Азамат тосуп алат. Кечки тамакты ичишкен сон, Адилет баласын чакырып алып уй тапшырмасын текшермек болот. — кана балам кундолугунду аччы бааларынды коруп коёюн, эртенкиге уй тапшырманы кылдынбы? — ооба ата бир гана дил баян калды. — кайсыл темада? — эне жонундо жазып келгиле деди мугалим эжей. Адилет баласынын айтканын угуп даро озунун энесин эстеп кетет. — кел балам жакын олтур мен айтып берейин сен жаз-деп баласынын уй тапшырмасына жардам берет. Эртеси куну мектепте сабак башталып эжейи сурай баштайт; -кана балдар азыр журнал боюнча чакырам дил баянынарды доскага чыгып окуп бересинер. Улам окучуулар доскага чыгышып дил баяндарын окушуп жатты. Бир убакта кичинекей Азаматка дагы кез келди. Эжейи ; — кана Азамат чык доскага дил баянынды окуп башта деди. Анда кичинекей Азамат атасы айтып берген дил баянын окуп баштады;
Эне! Эне бул ыйык! Эне бул боорукер мээримдуу зат! Менин Апам ото боорукер балага жакын жан эле. Ар дайым бизди карап журчу. Суук тушсо — Адилет балам жылуу кийинип алсанчы. Ооруп калсам — балам мобул даарыдан ич деп козумду карап турчу. Мен апамдын кичуу эрке баласы элем. Жана агам бар, эки эле бир тууганбыз. Атам болсо мен эс тарта элегимде дуйнодон коз жумуптур. Анан апам байкуш бизди эчкимге бербей коз каранды кылбай элдин балдарындан калбасын деп бизди окутуп кийиндирип жалгыз баккан. Анткени апамдын дуйнодо болгон бакыты биз элек мен анан агам. Бир куну тортунчу классымда уйго сумкам курткам жыртык болуп козум когоруп келдим. Апам мени коруп коркуп кетти. — Адилет балам, эмне болду сага ким урду? — мен болсо бултуйуп унчукпадым , анда мен биринчи жолу мушташкан элем. Апам болсо даро козуно жаш алып — балам ай, айтчы деги эмне болду мушташтынбы балдар менен ? — мен болсо жерди тиктеп ундобой башымды ооба дегенсип кыймылдатып койдум. — иий эмнеге урушасын карачы козундун когоргонун шишип да калыптыр, кичинекейим менин силердин бир жеринер ооруса менин журогум ооруйт секетин болойун кагылайын (деп ыйлап мени катуу кучактап бетимен ооп чекемен сылады) ангыча эшик ачылып агам келип калды, анда ал 8 класста окучуу. Апамды коро калып — апа эмне болду эмне ыйлап жатасыз деп чочуп кетти. -Балдарым ай мен силерди абдан жакшы кором аман эсен жургулочу денсоолукта. Карачы Адилет ининдин козун когоргонун. Балдар уруптур. — апа ошого да ыйлайсызбы, кичикий балдар мушташа берет да, коюнузчу апа ыйлабанызчы биз да сизди жакшы коробуз деп апамдын маанайын которуп койду агам. Агам улуу баласы болгондон кийин улуулугун кылып апама уй жумуштарына коп жардам берчуу. Арадан айлар жылдарга алмашып убакыт отуп агам мектепти аяктап апама жардам берип базарда иштеп калды. Мен болсо уй жумушун кылып уйдомун. Ал убакта сегизинчи класста окучуу элем. Кечкисин досторум менен кочо таптап баштадым. Апам болсо — ай балам эшик суук жылуу кийинип ал десе — коюнузчу апа мен эми кичикий бала эмесмин да билем ( деп кылыгым чыгып эркелигимди кылып баштадым.) Эки кундун биринде кочо таптап досторум менен коп журдум. Мектеп мектеп болуп болунуп балдар менен мушташып коп журдук. Апам болсо баягы эле создорун айтат. — силердин бир жеринер ооруса менин журогум ооруйт. Силер мага ар дайым кичинекейсинер — деп аликече эркелеткенин койбоду. Мен болсо эки кундун биринде ар кайсы бала менен мушташып козум когоруп келем уйго. Апамдын журогун оорутуп журдум тил албай бейбаш бала болдум. Агам болсо мени сабап коёюн дейт тарбиялап бирок жаныбызда ар дайым апам журчу. Кееде апамдын оз болмосундо атамдын суротторун карап алып козуно жаш алып суйлонуп олтурганын угуп калчуумун. — жаным, менин эмнеге бизди таштап кеттин. Балдарга жакын элен. Мектепке балдарымды озум алып барам дечуу элен го. Мен сени абдан сагындым жаным ( деп суротту карап алып ыйлап бугун чыгарып алчуу) бир куну мектептен класс болуп тоого чыктык элек. Ал учур жаз мезгили эле. Айлананын баарысы жашылданып бак дарактар бучур байлап чымчыктар сайрап жаратылыш кооздука болонуп турган. Классташ балдар менен тоолордон суротко тушуп топ ойноп журдук. Негедир журогум бир башкача болуп жатты. Сыгылып ооруткансыйт. Негедир апамдын элеси коз алдыма келе баштады. Бир убакта агам чалып калды » ало Адилет бачым уйго келип кал апам ооруп калды» угаар замат журогум шуу этти. Эжейге эчнерсе дебей тоодон ылдый тушо калып унаа жолду коздой чуркадым. Классташ балдар кыздарыбыз тушунбой кала беришти. Откон унааны кол шилтегилеп тосо баштадым. Эч бироосу токтобойт. Бир унаа токтоду, устундо такси деген жазуусу бар. Даро олтура калып таксист байкени шаштырып айдатып уйго бара жаттым. Апамдын элеси негедир коз алдыман кетпей койду. Журогум тынчсызданып жатты.Уйго жетер менен бутумду чечпей апам жаткан болмого чуркап кирдим. Апамдын жанында доктур менен агам карап олтурушуптур. Апамдын ону кубкуу коздору киртейген, мени коруп кубангансып жылмая карады. Коздору жашылданып кетти. Мен даро жанына олтура калып колун кармап — апо эмне болду сизге кай жериниз ооруп жатат? Эртен менен жакшы эле журдунуз эле го ( деп сарсана болуп айттым) — баары жакшы эле балам бир аз тумоолоп калгам го суук тийип ( деп койду кыйналган коздору менен карап ) агам менен доктур сыртка чыгып кетишти. Бир аз апамдын жанында олтурган сон мен дагы сыртка чыктым. Чыгып баратып кире бериш жерден доктур менен агамдын созун угуп калдым. Ал экоо мен жаткан болмодо шыбырашып турушуптур. Эшике кадалып кулак тошодум ; — байке апама ошондо канча кун калды айтынызчы? — иним доктурларды жаман корбо рак оорусуна биздин кучубуз жетпейт. Апандын ооруганына коп болуп калбадыбы, сен алып келчуу эмес белен апанды , башында эле сага айтпадым беле апандыкы оорлошуп кетиптир акыркы стадия деп,бир аз эле кун калды. Эми точносун айта албайм мынча кун деп мен адаммын да сага окшош эле. Сабыр кыл эми иним Кудайым озу жашоону берет кайра озу алат. Мейли мен кеттим. Мумкун болушунча апанардын жанында болгула элден акча сураштын кереги жок. Баарибир апандыкы оорлошуп кеткен жардам бере албайбыз кечир мени мен кеттим деген бойдон доктур кетип калды. Акыркы кундору апам коп ооруп жумушка барбай тошокто жатып калганын байкачуумун. Сурсам жон эле тумоолоп калдым жотолуп деп койчу. Байкуш апам корсо бизди аячуу экен да баарын ичинде катып журуптур. Уккан кулагыма ишенбей нес болуп оордуман жылбай катып калдым. Агам жаныма келип — иним сен укканындын баары чын. Апам коптон бери бул оору менен курошуп келчуу. Сени билбей эле койсун деп жашырып журдук. ( деп жашылданган коздору менен карады) менин коздорумон жаш мончоктой болуп куюлуп кирди.. — болду Адилет сен чон жигит болдун да ыйлаба, биздин ыйлаганыбызды апам корсо ого бетер журогу ооруйт. ( деп мени кучактап сооротмуш болду да озу жашын суртуп апам жаткан болмого кирип кетти) Мен болсо жашымды тыйа албай короого чыктым. Ары бери басып эмне кыларымды билбей бир дос балама акча сураганы кетип калдым. Ал дос балам болгон акчасын берди. Анан уйго келип агама акчаны берип дагы элдерден акча сурап топтоп коп кылып чет олкодогу доктурларга жонотобуз деп оюмду айтсам. Агам тигил доктурду кайра чакырды. Ал доктур келип канча акча болсо дагы жардам бере албастыгын дагы бир ирет айтты да кайра кетип калды. Ошентип куугум кирип жымындаган жылдыздар чыгып ай тоголок болуп нурга толуп турду. Апам болсо оз алдынча баса албай калды. Эшике таза абадан дем алдырганы агам экообуз алып чыктык. Апам устолдун устуно олтуруп алып асманды ай жылдыздарды биринчи жолу коруп жаткансып суктануу менен карап олтурду. Агам экообуз чочулап апалап жанынан чыкпайбыз. — карагылачы балдарым жаратылыш кандай кооз ээ, жымындаган жылдыздардын коптугун кара , ай болсо керемет нурун чачып турат кандай кана кооздук. Аба кандай таза э — деп суйлонуп жатты. Агам болсо башын жерге салып ыйлап олтурат. Ошентип тан аткыча агам экообуз тен жанында олтурдук. Туну бою » балдарым силерди абдан жакшы кором, бири биринерге карашкыла ынтымактуу болгула» деген жылуу создорун айтып чекебизден сылап эркелетип чыкты. Танга жуук козум илинип кетиптир. Апам жаткан керебетке жолонгон бойдон уктап калыптырмын. Кундун нуру терезеден чагылышып коздорумо тийип ойгонуп кеттим. Козумду ачып эле апамды карадым даро. » апа» деп колунан кармасам колдору муздак экен коздорун ачпады. — апоо козунду аччы апаке мен уктап калыптырмын апаке( деп колун силкип ойготконго аракет кордум) апам болсо эч ак эле оо дуйного кетиптир. Мен ыйлап апалап жатканымды угуп керебеттин туп жагында жолонуп уктап калган агам дагы ойгонуп кетти. Ошентип апамды жерге бердик. Мурзодон келер замат уйго киргим келбей кочого чыгып кеттим. Эчкимди коргум келген жок. Биз жашаган райондун чет жагындагы ээн талааны коздоп кете бердим. Ичимен суйлонуп » апа мен сени абдан сагынам, мени таштап кеттинби сенсиз кантип жашаймын » деп суйлонуп талаага келип бир дондун устундо олтуруп калдым. Айланамдын баарысы кызыл тазыл болуп кызгалдак гулдор коп. Мен болсо ойго батып олтурам » апа билесизби менин кичикий чагымда жетелеп алып ушул кооз гулдор оскон талаага алып келчиниз эле. Курсагым ачса колунуздагы баштыктан печене алып чыгып берчуунуз. Экообуз кооз жерлерди коп айланчык элек. Анда мен мектепке окуй элек болчум. Ыйласам кошо ыйлап кулсом кошо кубанып бополом болгон мээриминизди арнап чонойттунуз. Апа сиз менин жашоомдо эн кымбат адамымсыз. Окуном кебир айткандарынызды тил албай эркелеп аткарбай койгонума. ( деп жашымды тыя албай ыйлай бердим) — апа кайра кайтып келинизчи апакем ай, жооок.. сиз тируусуз апа… жон эле жашынып калдыныз апа… ( деп суйлонгон бойдон жаш балача кызгалдак гулдорду аралап талааны карап чуркап жонодум..) элеси коз алдыма келип турду — апаааа.. таштап кетпечиии..м..м..мени… айтканыныздын баарын аткарам апооо.. жакшы бала болом тилинизди алам апакеее… сиз жок жашагым келбейт…( деп бакырып ыйлап башым оогон жакка чуркап кете бериптирмин. Айланамдын баарысы тынч кыбыр эткен жан корунбойт. Кызгалдактар шамалга кыймылдап кызарып гана турушту. Бир маалда чарчаганымдан тааланын орто жагына барып олтуруп калдым. Куугум да кирип курсагым да ачып агамды ойлоп уйго келдим. Келсем агам оз болмосундо бурушуп жатыптыр. Ал дагы ыйлай бергенинен козу шишип кетиптир. Ошентип уйдун ичи ангырап бош, кут кетип суук корунуп калды. Агам улуулук кылып ыйлаганын менден жашырып кундор отуп кайра жумушуна чыгып иштеп кетти. Мен болсо мектепке барам кайра уйго келем. Эчким менен суйлошпойм. Мектептен короого киргенимде негедир адатынча апам уйдон чыгып кучагын жайып тосуп ала тургандай болуп сезилип журду. Тамактанганда апам олтурган устолду карап алып козумон жаш куюла тушчу болду. Тушумо киргенде апама эркелеп татынакай жузун коруп назик колдорунан кармап апалап энелик мээримине болонуп аламын. Тан эрте ойгонуп болмосунун эшигин шашылып суйуно ачам тушум менен онумду ажырата албай. Апамдын керебети бош эчким жок. Болмонун барын карап короого чейин чыгып апамды издеймин, бир маалда апамдын каза болгонун эстеп башымды жерге салып олтуруп калам. Тамак деле тамагымдан отпойт. Мектепке бара жатканымда кичикий балдарын жетелеп алып келе жаткан энелерди кором. Журогум сыгылып апамды сагынып коздорум даро жашка толот. Бир куну бир классташ балам менен окуудан чогу чыгып кобурашып бара жаттык. Тигил классташым — апам деги мени тушунбойт тушунгусу келбейт коп урушат досторум менен кочого чыксам уруша берет ( деп унуройуп наалып баштады) мен болсо заматта ачуум келип муштумум туйулуп озумду кармана албай классташ баламды бетине бир соктум да айттым. — апанды жамандаба жаман корбо эч убакта( деп жашка толуп калган козум менен жаман коруп карап туруп басып кеттим.) Ошентип мектепти бутуп чон окуу жайга тапшырып окуп агам уйлонуп экобуз эки жакка болунуп кеттик. Чон окуу жайды бутуруп татынакай боорукер бир кызга жоолугуп уйлонуп балалуу болуп калдым. Азыркыга
чейин апамды эстеймин. Сагынамын абдан. Тентектик кылып тил албай апамды укпай жургон кундорумду эстеп абдан окуномун. Эне бул ыйык адам. Эне бул ооруганында кошо ооруган суйунсон кошо суйунгон бооркер мээримдуу зат. Сен кеч келсен уйуно сарсана болуп сен келгенче уктабай кутуп олтурган бул эне. Алыска сапарга чыкса дагы сени ойлой берген бул эне. Сен учун жанын бергенге даяр эн мээримдуу боорукер зат бул эне! Эненерди козу тируусундо сыйлагыла, айтканын аткаргыла,уккула, ар дайым жанында болгула демекчимин эл журтума — деп кичинекей Азамат атасы айтып берген дил баянын окуп аяктады. Угуп олтурган мугалим эжейи козуно жаш алып олтуруп калды..
. «Эне жонундо кыска нуска чыгарма»
