Никах-Мут ‘ А эркек менен аялдын ортосунда белгилүү бир убакыт аралыгында түзүлгөн никени билдирет.
Сунни жана айрым шиит окумуштуулары Никах-Мут (мута) сойкулукту Ислам мыйзамдарынын позициясынан легалдаштыруунун бир түрү катары карашат. Ошол эле учурда, никенин ушул түрүн колдонгон джафарит Мазхаб шииттери аны уруксат берилген деп эсептешет.
Никахтын маңызы-Мут ‘ а
Убактылуу нике эркек менен аялдын ортосунда белгилүү бир мөөнөткө чогуу жашай турган келишимдин бир түрү. Бул үчүн аял күйөөсүнөн (махр) акчалай сыйлык алат. Никаха-Мут ‘ а жарактуулук мөөнөтү аяктагандан кийин, жубайлар ажырашып кетишет же келишимди узартышат.
Ислам тарыхынан белгилүү болгондой, Ааламдардын ырайымы Мухаммед (с.г. в.) аскердик жүрүштөрдүн жүрүшүндө эки жолу гана убактылуу никеге турууга мүмкүнчүлүк берген. Аларга толук тыюу салуу Кудайдын акыркы элчиси (Г.в. с.) тарабынан: «Мен сизге Никах-Мат’ а деп жыйынтык чыгарууга уруксат бердим, бирок, чындыгында, биздин жараткан ага Кыямат келгенге чейин тыюу салган» (хадисти Муслим, Ахмад жана Аль-Байхактар алып келишет). Ошондой эле Али ибн Абу Талибдин (р. а.) сөздөрүнөн пайгамбар (г. в. с.) Хайбар күнү убактылуу никеге турууга тыюу салганы айтылган. (Бухари, Муслим, Тирмизи, ибн Маджа).
Шиа-джафариттер бул хадистерди анык эмес деп эсептешет жана никахи-муттарга уруксат катары «Ан-Ниса» сүрөсүнүн аяттын үзүндүсүнө таянышат:
«… ЖАНА АЛАРДАН АЛГАН ЫРАХАТЫҢЫЗ ҮЧҮН, АЛАРГА БЕЛГИЛЕНГЕН СЫЙЛЫК (СЕП) БЕРИҢИЗ… » (4: 24)
Бирок, сунни жана кээ бир шиит окумуштуулары Ыйык Курандын башка аяттарына карама-каршы келгендиктен, мындай чечмелөөгө таптакыр макул эмес. Мисалы, «ишенгендер» сүрөсүндө аялдардан жана токолдордон тышкары, кимдир бирөө менен жыныстык катнашка барууга тыюу салуу түз формада чагылдырылган:
«…ЖЫНЫСТЫК ОРГАНДАРЫН АЯЛДАРЫНАН ЖЕ ТУТКУНДАРЫНАН БАШКА ЭЧ КИМДЕН КОРГОБОГОНДОР, АЛАР ҮЧҮН АЙЫПТООГО ТАТЫКТУУ ЭМЕС, АЛ ЭМИ АШЫКЧА КААЛООЧУЛАР КЫЛМЫШКЕР» (23: 5-7)
Убактылуу никенин азыркы никеден айырмасы
Белгиленгендей, убактылуу никадан кийин Тараптар бардык мусулмандар тааныган толук кандуу никеге турууга укуктуу. Бирок, бул никаха-Мут ‘ а урууну улантууга, бекем мээримдүү үй-бүлө курууга эмес, дененин муктаждыктарын Олуттуу милдеттенмелерсиз канааттандырууга умтулгандыгын жокко чыгарбайт. Убактылуу үй-бүлөлүк биримдикке кирүү үчүн күбөлөрдүн да, камкорчулардын макулдугунун да кереги жок, бул никенин жарактуу экендигин таануу үчүн өтө маанилүү. Зарыл шарттардын ичинен эркек кишиге махр (колукту берген баалуулуктар жана мүлк) берилбесе, аткарылат. Убактылуу никеде бул, адатта, белгилүү бир акча суммасы, бул көрүнүштү сойкулукка теңейт.
Ошондой эле, мындай биримдикте турган аял убактылуу шеригинин мурастарын талап кылууга укугу жок экендигин белгилей кетүү маанилүү, андан тышкары, күйөөсү аялын эч кандай жол менен багпашы керек. Бул учурлар, бардык сунни жана көптөгөн шиит теологдорунун ою боюнча, Мут ‘ а уруксаты жана анын чыныгы никеге болгон тең укуктуулугу жөнүндө бардык кеңештерди жокко чыгарат.
Ардактуу Куранда ааламдардын жаратуучусу жубайлардын ортосундагы мамилелердин маңызын так белгилейт:
«АНЫН БЕЛГИЛЕРИНИН АРАСЫНДА АЛ ӨЗҮҢӨРДҮН АЯЛДАРЫҢАРДЫ ЖАРАТКАН, ОШОНДО СИЗ АЛАРДАН ТЫНЧТАНЫП, АРАҢАРГА СҮЙҮҮ ЖАНА ЫРАЙЫМ ОРНОТТУҢУЗ…» (30:21)
«АЛЛАХ СИЛЕР ҮЧҮН ӨЗҮҢӨРДҮН ЖУБАЙЫҢАРДЫ ЖАРАТЫП, АЛАРДАН БАЛДАРЫҢАРДЫ, НЕБЕРЕЛЕРИҢЕРДИ БЕРИП, ЖАКШЫЛЫКТАРДЫ ТАРТУУЛАДЫ…» (16: 72)
Демек, чыныгы жана мүмкүн болгон бир гана нике келишими денелик муктаждыкты убактылуу канааттандырууга гана негизделбейт. Исламдагы Никах Ыйык Куранда камтылган Кудайдын эркин ишке ашыруунун өзгөчө түрүн билдирет. Бул эрк Жаратканга табынуу жана аны сүйгөндүктөн башкаларга пайда алып келе турган жакшы иштерди жасоо менен көрсөтүлөт.
Ислам эң сонун, анткени эркек менен аялдын ортосундагы мамиле сыяктуу Жеке буюмдар да бүтүндөй коомдун абалы боюнча да, адамдын түбөлүк келечеги контекстинде да маанилүү мааниге ээ болот. Убактылуу нике адамдын жыныстык катнашка болгон муктаждыгын кыска мөөнөткө канааттандыруудан башка эч кимге чыныгы пайда алып келе алабы? Ушундай байланыштардын натыйжасында төрөлгөн балдар бактылуу болушабы? Бул жалпы коом үчүн кошумча көйгөйлөрдү жаратпайбы?
Иранда Мут ‘ а
Буга чейин джафарит мазхабына жабышкан шииттер уруксат берилген Мута-никтерди эсептешет деп айтылган. Бул Теологиялык-укук таануу мектеби Иранда үстөмдүк кылат. Акыркы бир нече жылда өлкөдө сойкулукка каршы натыйжалуу күрөшүү боюнча активдүү талкуу жүрүп жатат. Айрым Ирандык теологдор бул үчүн «байыркы кесиптин»бардык өкүлдөрүнө карата Никах-Мут’ а жобосун колдонууну сунушташат. Алардын ою боюнча, убактылуу нике өлкөнүн сойкулук абалын бир аз жакшыртат, анткени ал кадимки дене соодасынан айырмаланып турат.
Бул, биринчи кезекте, идда сыяктуу абал жөнүндө-бул аял Ажырашкандан кийин же күйөөсү каза болгондон кийин үйлөнө албай турган мезгил. Бул 4 ай жана 10 күн. Бул убакыт аралыгында аялдын кош бойлуу же кош бойлуу эместигин билүү керек. Иран теологдорунун пикири боюнча, убактылуу нике алкагында идда жөнүндө жобону ишке ашыруу бир жылдын ичинде аялдын жыныстык катнашка кирүүсүнүн максималдуу санын 3-4 чейин кыскартат.
Бирок, мындай демилге көйгөйдүн себеби менен эмес, анын кесепеттери менен, же андан да жаманы – терс таасирлери менен күрөшүүнү сунуш кылганда, түшүнүктөрдү алмаштыруунун типтүү мисалы болуп саналат. Ушул сыяктуу риторикада исламдын маңызы толугу менен жок болуп жатат, ал дүйнөнү жакшы жакка өзгөртүүгө эмес, терс көрүнүштү мыйзамдаштырууга багытталган, анын маңызы ойноштук (зына).
